لطفا صبر کنید ...
لطفا صبر کنید ...
تغذیه تکمیلی
اهمیت شیر مادر
شیر مادر بهترین و کامل ترین غذا برای شیرخوار است. شیرخواران در 6 ماه اول زندگی به منظور تامین رشد تکامل و سلامتی فقط باید با شیر مادر تغذیه شوند و نباید هیچ نوع مایعات یا غذای جامد دیگری دریافت کنند. شیر مادر بهترین الگوی رشد و تکامل را برای کودکان فراهم می کند و در ضمن به سیستم ایمنی شیرخوار در برابر ابتلا به عفونت ها و بیماری های دوران کودکی کمک می نماید. تغذیه با شیر مادر کودکان را در برابر بیماری های مزمن سنین بزرگسالی عمر مثل بیماری های قلبی-عروقی، دیابت، چاقی و سرطان ها نیز محافظت می کند.
ویتامین های A و D تنها ریز مغذی هایی هستند که جهت پیشگیری از بروز عوارض ناشی از کمبود آنها، از بدو تولد و بلافاصله پس از ترخیص نوزاد از بیمارستان توصیه می شود.
اهمیت تغذیه تکمیلی
تغذیه با شیر مادر از 6-12 ماهگی بیش از نیمی از نیازهای تغذیه ای شیرخوار و از 12-24 ماهگی، حداقل یک سوم این نیاز را را تامین می کند. بنابراین شیرخواران از پایان 6 ماهگی تا 24 ماهگی باید علاوه بر شیر مادر با غذاهای دیگر نیز تغذیه شوند. شروع زودرس غذاهای تکمیلی علاوه بر دریافت ناکافی انرژی و مواد مغذی و همچنین کاهش اثر محافظتی شیر مادر موجب افزایش احتمال ابتلا به بیماری های عفونی و آلرژیک می گردد. از طرف دیگر شروع دیر هنگام غذاهای تکمیلی موجب بروز کمبود ریزمغذی ها، تاخیر رشد و تکامل و به تاخیر افتادن بلوغ مکانیزم های جویدن و بلع شیرخوار برای غذاهای نیمه جامد و جامد می شود.
شير مادر حاوي مواد مغذي و انرژي مورد نياز براي رشد مطلوب و همچنين داراي عوامل ایمنی است كه شيرخوار را در برابر اسهال و ساير عفونت ها محافظت مي كند، تغذيه با شير مادر براي دو سال و يا بيشتر بایستی ادامه داشته باشد.
غذاهاي كمكي، بايد داراي ويژگي هاي زير باشد:
نوع غذاهای تکمیلی:
غذای تکمیلی با غلات شروع می شود. عموما آرد برنج و سپس حریره بادام اولین غذاهایی هستند که کودک با آنها آشنا می شود. پس از آن گوشت(گوسفند یا مرغ)، سبزی و میوه به تدریج به غذای کودک اضافه می شود. ابتدا غذاها به صورت جزئی و سپس به صورت تدریجی با ترکیب دو یا چند ماده غذایی مانند سبزی، میوه، گوشت و غلات متنوع می شوند.
هرچه سن کودک بالاتر می رود قوام غذاها سفت می شود به نحوی که کودک را تشویق به جویدن کند. برخی از غذاها را می توان به صورت تکه های کوچک به کودک داد.
در برنامه غذایی کودک، تنوع در نظر گرفته شود از گروه های اصلی غذایی شامل: نان و غلات، گوشت و تخم مرغ، حبوبات و مغز دانه‌ها، سبزی‌ها، میوه‌ها و لبنیات (ماست پاستوریزه و پنیر پاستوریزه کم نمک) در غذای تکمیلی استفاده گردد.
از 9 ماهگی غذاهای انگشتی نظیر تکه های میوه ی نرم و رسیده، سبزی های پخته شده، پنیر، ماکارونی، گوشت پخته شده ریز شده، کوفته کاملا پخته، سیب زمینی و هویج پخته شده در اختیار کودک قرار می گیرد. تدریجا می توان انواع گوشت ها (مرغ، ماهی، گوشت قرمز) و همچنین تخم مرغ را نیز به غذای کودک افزود.
بر اساس دستورالعمل جدید دفتر بهبود تغذیه جامعه، سفیده تخم مرغ را می توان قبل از یک سالگی به غذای کودک اضافه نمود. ولی بهتر است ابتدا زرده کاملا پخته شده و سپس سفیده پخته شده را با فاصله زمانی مناسب (حدود یک هفته تا 10 روز )به کودک ارائه کرد و در صورت عدم بروز واکنش آلرژیک تدریجا مقدار آنها را افزود.
توصیه های کلیدی:
1)به شيرخواراني كه با شير مادر تغذيه مي شوند از 6 -12 ماهگي حداقل سه بار در روز غذاي كمكي بدهيد. غذا را از يك قاشق مرباخوري شروع كرده و به تدریج به مقدار و تنوع غذايي بيافزاييد.
2)کودك را براي وعده هاي اصلي و ميان وعده ها فعالانه تشويق كنيد.
3)غذاي كمكي را با فنجان يا كاسه نشکن بدهید، به هيچ وجه از بطري استفاده نكنيد.
4)اگر غذاي كمكي را در يخچال نگهداري نمي كنيد، ظرف 2 ساعت پس از تهيه، آنرا مصرف كنيد.
5)هنگام بيماري و پس از آن شيرخوار را به دفعات بيشتر از قبل با شير مادر تغذيه كرده و غذاي اضافي به او بدهيد.
6)تا يك سالگي در هر بار تغذيه با غذاي كمكي اول شير مادر بدهيد. و پس از یک سالگی ابتدا غذا و سپس شیر را در برنامه غذایی قرار دهید.
7)از يك نوع غذاي ساده شروع كنيد و هر غذا به مدت سه تا پنج روز داده شود و بعد غذاي ديگر به كودك داده شود و به تدريج تنوع غذايي را بيشتر كنيد. فاصله گذاری مناسب بین غذاها موجب شناسایی آلرژی و یا عدم تحمل شیرخوار نسبت به یک غذای خاص می شود.
8)بهتر است غذاها با قاشق و مايعات با ليوان نشکن داده شود.
9)بعد از تغذيه كودك بايد آب آشاميدني سالم و بهداشتي به كودك داد. تا یک سالگی آب باید جوشیده شده و سرد شده باشد.
10)تا يك سالگي به غذاي كودك نمك اضافه نكنيد.
11)غذا را بيش از يك بار گرم نكنيد.
12)در صورتي كه شيرخوار به خوردن غذايي بي ميلي نشان داد، مادر يا مراقب كودك پافشاري نكند . بلكه براي 2 تا 3 روز آن غذا را حذف و سپس دوباره شروع كند. مي توان تا 10 بار مجددا اين كار را تكرار كردتا شيرخوار آن را بپذيرد. (به دليل انتقال طعم هاي متنوع از طريق رژيم غذايي مادر به شير او ، پذيرش مواد غذايي در كودكاني كه شير مادر مي خورند بيشتر است.)
13) غلظت و قوام غذاي تكميلي بايد متناسب با سن شير خوار باشد. به طوري كه غلظت اولين غذاي تكميلي مانند فرني شبيه ماست معمولي بوده اما به تدريج بر حسب سن شيرخوار غلظت غذا افزايش مي يابد . به طوري كه به تدريج غذاي كودك از نيمه جامد به جامد تغيير مي يابد.
14)در ابتدا باید مواد غذايي به شكل پوره يك جزئي (يك ماده غذايي) به شيرخوارداده شود. پوره غذايي است كه مادران به دليل داشتن تنوع زياد ، هزينه كم، تازه بودن و نداشتن افزودني مايل به تهيه آن هستند اما بايد به ارزش غذايي آن توجه كنند تا پوره تهيه شده داراي انرژي و مواد مغذي مورد نياز شيرخوار باشد.
15)در صورت نداشتن نشانه ها و علائم آلرژي به مواد غذايي ( مانند كهير يا ضايعات پوستي ، تورم صورت ، اسهال ، استفراغ ، خس خس سينه ، تنفس مشكل، ضعف يا رنگ پريدگي پوست ) مي توان ماده غذايي جديدي را به غذاي كودك اضافه نمود و غذاي كودك را با اجزايي بيشتر تهيه كرد.
16)كارت رشد وسيله مفيدي براي پي بردن به كفايت تغذيه كودك و سلامت اوست، از آن به خوبی نگهداري كنيد.
برنامه پیشنهادی تغذيه تكميلي:
هفته اول ماه هفتم:
ضمن ادامه تغذيه با شير مادر شروع غذاي كمكي با فرني است كه روز اول از يك قاشق مربا خوري يك بار در روز آغاز شده و كم كم به دفعات آن اضافه مي شود تا روز ششم و هفتم به 12 قاشق مرباخوري مي رسد.
هفته دوم ماه هفتم:
در اين هفته مي توان بادام را به صورت حریره بادام به رژیم غذایی کودک اضافه نمود. مانند فرني از يك قاشق مربا خوري يك بار در روز شروع مي شود و تا روز ششم و هفتم به 12 قاشق مرباخوري مي رسد. به تدريج دفعات تغذيه با حريره بادام افزايش مي يابد ضمن اين كه تغذيه با فرني نيز به مقدار كمتر ادامه مي يابد.
دو هفته آخر ماه هفتم:
در اين هفته ها سوپ به رژيم غذايي كودك اضافه مي شود. به این ترتیب که در روزهای اول، در سه نوبت (صبح، عصر، شب) هر بار 3 تا 4 قاشق فرنی یا حریره بادام بعد از تغذيه با شير مادر، و ظهر يك قاشق مرباخوري سوپ داده شود . سپس روزهای بعد ، ظهر و شب سوپ داده شود و هر روز يك قاشق مرباخوري به مقدار آن اضافه شود. سوپ ابتدا به صورت ساده از گوشت، هويج، برنج تهيه مي شود و بدون حبوبات مي باشد سپس هر سه روز يك بار يك نوع سبزي مانند جعفري گشنيز، شويد و… و يك قاشق مرباخوري روغن مايع يا كره به آن اضافه مي شود.
دو هفته اول ماه هشتم:
در اين دو هفته علاوه بر برنامه ماه قبل، زرده تخم مرغ به رژيم غذايي شيرخوار اضافه مي شود. روز اول به اندازه يك نخود از زرده سفت پخته شده را در كمي آب جوشيده يا شير مادر نرم و حل كرده به شيرخوار بدهيد. هر روز صبح همراه فرني زرده را به تدريج اضافه كنيد تا ظرف 10روز به يك زرده كامل برسد. پس از اطمینان از تحمل زرده تخم مرغ توسط کودک می توان سفیده تخم مرغ کاملا پخته شده را به همان ترتیب با حجم کم برای کودک شروع کرد و مقدار آن را به تدریج افزایش داد. سفیده تخم مرغ را می‌توان در سوپ شیرخوار نیز اضافه نمود.
بنابراين در پایان اين دو هفته شيرخوار هر روز نصف تخم مرغ، سه وعده 4-3 قاشق مرباخوري فرني يا حريره و دو وعده 3-8 قاشق مرباخوري سوپ مي خورد.
در اين زمان مي توان كم كم از سبزيهاي نشاسته اي مثل سيب زميني ، كدوحلوايي و نخود سبز نيز به فاصله هر سه روز به سوپ اضافه كرد. اضافه كردن كمي پياز رنده شده يا خرد شده به سوپ براي رفع بوي مرغ يا گوشت اشكالي ندارد. همچنين افزودن چند قطره آب ليموترش تازه يا آب نارنج تازه به سوپ و غذاي كودك هم آن را خوش طعم مي كند و هم جذب آهن را افزايش مي دهد.
دو هفته دوم ماه هشتم:
در اين دو هفته علاوه بر فرني و سوپ مي توان انواع پوره مثل پوره سيب زميني، كدو و هويج را تهيه كرد و به جاي يك وعده حريره يا فرني استفاده نمود.
حبوباتي كه هضم آنها آسان است مانند عدس و ماش را مي توان به تركيبات سوپ اضافه كرد.
ماست از اين ماه به رژيم غذايي كودك اضافه مي شود كه مي توان بعد از غذا به كودك داد و يا در داخل سوپ يا آش او ريخت. مي توان مقداري نان به دست كودك داد ولي اين كار بايد با نظارت مادر انجام شود.
ماست را مي توان به مقدار دو قاشق مرباخوري بعد از سوپ ظهر و دو قاشق مرباخوري بعد از سوپ شب به کودک داد.
هر سه روز يكبار ميتوان جو، بلغور گندم و رشته فرنگي را كه قبلاً پخته و نرم شده (به اندازه يك قاشق مرباخوري) به سوپ اضافه نمود. پس در اين دوره شيرخوار در روز نصف تخم مرغ کامل(يا يك روز در ميان 1 تخم مرغ) 3 وعده فرني يا حريره يا پوره و 2 وعده سوپ (هر بار 3-8قاشق مرباخوري) و ماست (4 قاشق مرباخوري) مي خورد.
ماه نهم:
در اين ماه ميوه به صورت آب ميوه تازه اول از يك قاشق مرباخوري در روز همراه با يك قاشق مرباخوري آب ساده و سالم شروع مي شود و كم كم به 12-6 قاشق مرباخوري(30 تا 60 سی سی) آب ميوه خالص مي رسد.
پس در اين دوره شيرخوار تخم مرغ 3وعده فرني يا حريره 1 بار آب ميوه 2 وعده سوپ و ماست مي خورد.
دو هفته اول ماه دهم:
به جاي آب ميوه مي توان از ميوه هاي قابل هضم به ميزان يك قاشق مرباخوري (سيب ، موز ، هلو و …) شروع نموده و به 1 قاشق مرباخوري رساند.
در اواخر هفته دوم اين ماه يك خرماي رسيده (بدون پوست و هسته) بعد از غذاي ظهر به كودك مي توان داد. به تدريج مقدار سوپ را بر حسب اشتهاي كودك مي توان هر بار به 6-8 قاشق مرباخوري رساند البته بايد توجهداشت دادن غذاي بيشتر جاي شير مادر را مي گيرد كه هنوز غذاي اصلي اوست.
در اين زمان غذاهايي كه كودك مي تواند با دست بردارد و به دهان ببرد به او داده شود مثل نان، ماكاروني پخته شده، تكه هاي سيب زميني يا هويج کاملا پخته شده و…
پس در اين دوره شيرخوار 2وعده فرني يا حريره بادام نرم شده ، 2وعده پوره تكه هاي نان ، تخم مرغ، 1 وعده ميوه، سوپ، 4 قاشق مرباخوري ماست مي خورد. در این زمان کل غذای کمکی کودک در هر وعده تا نصف لیوان افزایش می‌یابد. (هر لیوان حدود ۲۵۰ سی سی است)
دو هفته دوم ماه دهم:
سوپ را مي توان تنوع بيشتري بخشيد و ساير حبوبات علاوه بر عدس، ماش را به سوپ اضافه كرد. براي اينكه حبوبات ايجاد نفخ نكند، قبل از اضافه كردن به سوپ كودك، ابتدا حبوبات را بخیسانید و سپس كاملا بپزيد. هنگام مصرف ابتدا آن را با ته قاشق له كنيد. همچنين در اين دوره شيرخوار 1 وعده فرني يا حريره يا پوره، تكه هاي نان، تخم مرغ، 1 وعده ميوه نرم شده، 2وعده سوپ و 4 قاشق ماست مي خورد.
ماه يازدهم و دوازدهم:
با توجه به اشتهاي كودك مي توان به مقدار غذا در هر وعده اضافه نمود.
بعد از يازده ماهگي دادن انواع ميوه ها و هچنين ماهي توصيه مي شود.
از پايان يازده ماهگي می توان كم كم كودك را به غذاي خانواده عادت داد و تنوع غذايي كودك را مي توان بيشتر كرد.
براي وعده صبحانه غذاهايي مانند: شير برنج و تخم مرغ را مي توان تهيه كرد. براي وعده نهار و شام از انواع سوپ و كته يا ماكاروني مي توان استفاده نمود. ميان وعده صبح يا عصر به كودك آب ميوه، ميوه يا نان مي توان داد. با توجه به اشتهاي كودك مي توان مقدار غذا را در هر وعده اضافه كرد و از دادن غذاهاي حاوی چاشنی و نمک زیاد پرهيز نمود.
*توجه:
1-مصرف نوشيدني هاي شيرين موجب افزايش خطر اضافه وزن و چاقي و پوسيدگي دندان را در شيرخواران افزايش مي دهد. بنابراين از دادن نوشيدني هاي شيرين و آب ميوه هاي صنعتي به شيرخوار خودداري شود.
2-چاي ، قهوه و دم كرده هاي گياهي مانع جذب مواد مغذي مانند آهن مي شوند و تا حد امكان نبايد مصرف شوند.(حتي براي نرم كردن غذاي شيرخوار از چاي استفاده نشود). در صورتي كه مادر براي دادن چاي به شيرخواراصرار دارد بايد حداقل 2 ساعت قبل يا بعد از غذا به شيرخوار داده شود.
3-افزايش مصرف آب ميوه ممكن است موجب اسهال ، نفخ و فساد دندان در شيرخوار شود.
4-از اضافه كردن شكر يا قند به آب ميوه خودداري شود. از دادن آب ميوه در هنگام غذا خوردن يا خوابيدن به
شيرخوار خودداري شود.
5- از دادن لبنیات غیر پاستوریزه (مانند ماست و پنیر) خودداری گردد.
6-از دادن انواع شيريني ها ، بيسكوئيت هاي شيرين ، چيپس و پفك به شيرخوار خودداري گردد.
7-از غذا دادن در هنگام خوابيدن به كودك خودداري شود زيرا اين كار موجب بيش خواري و افزايش خطر چاقي دركودكان مي شود.
8- از اضافه كردن شكر به ماست خودداري شود. به شيرخوار ماست ميوه آماده نيز داده نشود. زيرا داراي شكر است.
9-اگر كودك به یک ماده غذايي آلرژي دارد، بايد آن ماده از برنامه غذايي كودك حذف و جايگزين مناسب قرار داده شود.
10- از دادن تخم مرغ خام و خوب پخته نشده خودداري شود.
11-برخی مواد غذايي را می توان به صورت پودر شده، جهت مقوي كردن غذاي كودك استفاده كرد.
12-به طور كلي تا يك سالگي، عسل غير پاستوريزه، شيرگاو(به تنهایی)، شكلات، انواع توت، كيوي، آلبالو، گيلاس، خربزه، كشمش، دانه انگور، ذرت، تكه هاي سوسيس، آجيل، قهوه، چاي پررنگ، فلفل، ادويه جات، ترشيجات، نمك، نوشابه هاي رنگي و گازدار،آدامس، آب نبات، سبزیجاتی با بافت سفت مثل کلم یا کرفس به صورت خام و غذاهای کنسرو شده توصيه نمي شود.
نحوه ی معرفی غذاهای آلرژن برای کودکان در معرض خطر آلرژی
شير گاو، تخم مرغ ،ماهي، گندم ، سويا ، بادام، گردو، فندق، پسته و بادام زميني از مواد غذايي بسيارحساسيت زا هستند. در شيرخواران،آلرژي به شيرگاو، بادام زميني و تخم مرغ نسبت به ساير مواد غذايي آلرژن بيشتر مشاهده مي شود. شيرخوار در معرض خطر آلرژي ، شيرخواري است كه حداقل يك وابسته درجه اول (پدر، مادر، خواهر يا برادر (مبتلا به آلرژي شامل درماتيت آتوپيك، اگزما (رينيت آلرژيك)، آب ريزش بيني يا آلرژي غذايي ثابت شده دارد. براي دادن مواد غذايي حساسيت زا براي شيرخوار در معرض خطر آلرژي، بايد پس از شروع غذاي تكميلي در پايان شش ماهگي و در صورت تحمل مواد غذايي مانند غلات، گوشت، ميوه و سبزي و نداشتن علائم آلرژي (مانند اگزما) به مواد غذايي ، مواد غذايي آلرژي زا (غير از شير گاو) را به مقدار جزئي به او داد و اگر مشكلي گزارش نشد مقدار آن ماده غذايي را به تدريج در برنامه غذايي شيرخوار اضافه نمود. لازم به ذكر است دادن مواد غذايي آلرژي زا براي اولين بار به شيرخوار بايد در منزل باشد نه مهد كودك يا جاي ديگر.
طرز تهيه فرني:
مواد لازم:
ابتدا نصف ليوان شير پاستوريزه را به مدت 22دقيقه مي جوشانند سپس آب جوشيده خنك شده را به آن اضافه ميكنند تا به اندازه نصف ليوان برسد. سپس آرد و شكر را به شير اضافه كرده و حرارت ميدهند تا قوام بيايد (قوام فرني بايد بيش از قوام شير مادر باشد.)
در شیرخوارانی که حساسیت به پروتئین گاوی دارند و نمی توان از شیر پاستوریزه در فرنی آنها استفاده کرد از جایگزین های زیر استفاده شود: 1) شیر مادر 2) شیرهای هایپو آلرژن (به شرطی که قبلاً کودک آنرا استفاده کرده باشد.) ۳) آب
طرز تهيه حريره بادام:
مواد مورد نياز:
اول بادامها را حدود چند ساعت در آب جوش خيس كرده پوست آن را جدا نموده و با رنده و يا هر وسيله ديگري كه در خانه وجود دارد نرم مي كنند سپس مخلوط مذكور همراه شكر، آرد برنج در شير آنقدر جوشانده ميشود تا قوامي مثل فرني ايجاد شود.
طرز تهيه سوپ:
مواد لازم:
بعد از اينكه گوشت تا حدي پخته شد برنج و هويج به آن اضافه ميشود. پس از پختن كامل، بايد همه مواد سوپ را مخلوط و نرم كرد تا قوام آن به غلظت فرني برسد.
طرز تهيه پوره:
يك عدد سيب زميني يا هويج را بعد از شستن ، كاملاً پخته ، سپس پوست آن را جدا ميكنند به همراه يك قاشق مرباخوري كره يا روغن مايع نرم كرده ،سپس كم كم به آن شير پاستوريزه (كه قبلاً جوشانده شده) اضافه مينمايند تا به نرمي و غلظت دلخواه برسد.
طرز تهيه كته نرم:
مي توان يك تكه كوچك گوشت ( ماهيچه يا سينه مرغ ) را پخت و چهار قاشق مرباخوري پر از برنجي كه قبلاً خيس خورده به آب گوشت يا آب مرغ اضافه كرد.
نحوه ی مصرف مکمل آهن
براي شيرخواراني كه با وزن طبيعي متولد مي شوند (اعم از شير مادرخوار و يا شيرمصنوعي خوار) از پايان ماه ششم و هم زمان با تغذيه تكميلي علاوه بر ارائه مكمل هاي ويتامين A و ويتامين) D 25 قطره مولتي ويتامين يا قطره ويتامين A+D )، بايد مكمل آهن به صورت روزانه 5 / 12 ميلي گرم آهن المنتال(معادل 15 قطره آهن) تا پايان 24 ماهگي داده شود. درصورتي كه به دليل اختلال رشد كودك، تغذيه تكميلي بين 4 تا 6 ماهگي شروع شود ، قطره آهن هم زمان با شروع غذاي كمكي به ميزان 15 قطره درروز بايد داده شود.
در مورد كودكان نارس و شيرخواراني كه با وزن تولد كمتر از 2500 گرم متولد ميشوند (اعم از شير مادر خوار و يا شيرمصنوعي خوار) از زماني كه وزن آنها به دو برابر وزن هنگام تولد مي رسد روزانه 2 قطره آهن به ازاي هر كيلوگرم وزن بدن شيرخوار توصيه مي شود.
تغذیه در سال دوم
در سال دوم زندگي، كودكان ياد مي گيرند كه به طور مستقل غذا بخورند و الگوي غذايي در اين دوران شكل مي گيرد. بعد از سال اول تولد ميزان رشد و اشتهاي كودك كاهش مي يابد. مقدار غذايي كه كودكان در سال دوم مي خورند ممكن است در هر وعده غذايي نيز متفاوت باشد. همچنين ممكن است مواد غذايي كه براي خوردن انتخاب مي كنند تنوع كمتري داشته باشد. در اين گروه سني ، نگراني والدين از وضعيت رشد كودك به دليل تغيير در اشتهاي كودك يكي از مهم ترين مشكلاتي است كه توسط والدين بيان مي شود. با توجه به اين كه پايش رشد كودكان بيانگر وضعيت تغذيه آنان مي باشد ، بديهي است با تعيين وزن و قد كودك در مراكز خدمات جامع سلامت و تعيين روند رشد كودك مي توان به والدين اطمينان داد كه كودك آنان در صورت رشد مطلوب ، مشكلي نداشته و نبايد نگران بي اشتهائي كودك باشند.
*نکات مهم در مورد تغذیه با شیر مادر برای کودك 2 – 1 سال:
تغذيه منظم با شيرمادر در سال دوم زندگي همچنان يك ضرورت است چرا كه :
-يك منبع خوب تامين پروتئين براي كودك است. حدود يك سوم انرژي مورد نياز روزانه او را تامين مي كند.
-به تداوم رشد مناسب كودك كمك مي كند و مواد ايمني بخش موجود در آن براي محافظت كودك در برابر عفونت ها موثر است.
-نيازهاي عاطفي و رواني شيرخوار را تامين نموده و در تكامل ذهني و جسمي او نقش به سزائي دارد.
-در مواقع ابتلاي كودك به بيماري و به دنبال آن بي اشتهايي، يك منبع مهم تامين كننده انرژي براي كودك است چراكه اغلب كودكان در زمان بي اشتهايي ناشي از بيماري، فقط به شيرمادر تمايل دارند.
-در صورت ابتلا به اسهال و استفراغ، هيچ چيز به اندازه شيرمادر براي شيرخوار قابل تحمل نيست.
*توصیه های تغذیه ای برای کودك 1 تا 2 سال
-هر چقدر شيرخوار مي خواهد با شير مادر تغذيه شود.
-بر خلاف سال اول زندگي، در كودكان 1 تا 2 ساله تغذيه با شيرمادر بهتر است نيم تا 1 ساعت پس از صرف غذاي كودك انجام شود و در حقيقت تغذيه از سفره خانوار بر تغذيه با شير مادر اولويت دارد.
-تنوع غذايي ، استفاده از تمام گروه هاي اصلي غذايي و انتخاب مواد غذايي داراي ارزش تغذيه اي مناسب در برنامه غذايي كودك در نظر گرفته شود.
-در اين دوره تنوع در برنامه غذايي كودك كم مي گردد زيرا كودك در برابر مواد غذايي جديد بسيار مقاومت نشان مي دهد و تنها مواد غذايي اندكي را انتخاب مي كند كه مورد علاقه اش مي باشد. بنابراين ضروري است كه غذاهاي جديد به دفعات 10 – 8بار به كودك معرفي شود و اگر بعد از 10 بار كودك نپذيرفت، مادر مي تواند نتيجه گيري كند كه كودك آن را دوست نداشته است.
-از غذاهاي متنوع خانواده شامل پنج گروه اصلي غذايي( نان و غلات، شيرو لبنيات، گوشت، حبوبات، تخم مرغ و مغزدانه ها ، سبزي ها و ميوه ها) به كودك داده شود.
-از سبزي هاي برگ سبز تيره و نارنجي و ميوه هاي زرد و نارنجي( جعفري ، گشنيز، هويج، كدو حلوايي ، انبه، زردآلو و مركبات )كه منابع غذايي ويتامينَ A و Cهستند به كودك داده شود.
-در هر وعده به اندازه 4 / 3تا يك ليوان غذا به شيرخوار داده شود.: ( يك لیوان حدود 250 سی سی است ) با توجه به اين كه يك قاشق غذاخوري سرصاف انواع برنج پخته 15 گرم و يك قاشق غذاخوري سر پر انواع برنج پخنه 20 گرم است ،
يك ليوان معادل 16 قاشق غذاخوري سر صاف انواع برنج پخته و يا 12 قاشق غذاخوري سرپر انواع برنج پخته است.
-هر روز 3 تا 4 وعده غذا اصلی و 1 تا 2 بار ميان وعده در بين غذاهاي اصلي به كودك داده شود.
-ميان وعده را بايد 1.5 تا 2 ساعت قبل از وعده اصلي به كودك داد.
-ميان وعده غذايي از بين گروههاي اصلي غذايي انتخاب شود.
-به عنوان ميان وعده در برنامه غذايي كودك 1 تا 2 ساله تنقلات بي ارزش نظير غلات حجيم شده، شكلات، چيپس، آب ميوه هاي تجاري و نظاير آنها جايگاهي نداشته به جاي آن از ميان وعده هاي مغذي نظير انواع ميوه ها ، سبزي ها ، شير پاستوريزه ، ماست، نان، پنير كم نمك و خرما استفاده شود.
-از دادن انواع نوشيدني هاي شيرين به دليل افزايش خطر اضافه وزن و چاقي ، پوسيدگي دندان و كاهش دريافت مواد مغذي تا حد امكان خودداري شود.
-در برنامه غذايي كودك فقط از ماست پاستوريزه ساده استفاده شده و از مصرف انواع ماست ميوه هاي صنعتي خودداري شود. در صورت تهيه ماست ميوه خانگي فقط ميوه به ماست اضافه شده و از اضافه كردن شكر به ماست ميوه خودداري شود.
-از دادن آدامس ، آب نبات ، تكه هاي بزرگ سيب، آجيل، ذرت، كشمش، هويج خام، كرفس، انگور و گيلاس به دليل احتمال خفگي به كودك خودداري شود. (از مغزها مي توان به صورت پودر شده براي مقوي كردن غذاها استفاده نمود(.
-تخم مرغ كاملا پخته شده به كودك داده شود و از دادن تخم مرغ خام يا خوب پخته نشده خودداري شود.
-از دادن شير و لبنيات غير پاستوريزه خودداري شود.
-آب ميوه طبيعي را مي توان به ميزان 120 تا 180 سي سي در روز به كودك داد.
-غذاهاي مصرفي بايد داراي 8 / 0 الي 1 كيلوكالري انرژي در هر گرم باشد. در صورتيكه غذاهاي داده شده رقيق و حاوي مواد مغذي كمتري باشد، كودك بايد در هر وعده يك ليوان كامل دريافت نمايد.
-از نمك يد دار تصفيه شده در پخت غذا استفاده شود.
-اگر برنج به صورت كته يا كاملا نرم شده نيست آن را با پشت قاشق و كمي آب خورش بايد نرم و له نمود.
-اگر كودك شير مادر نمي خورد روزانه 1 تا 2 وعده غذايي اضافه به او داده شود .
-اگر كودك به ماده غذايي آلرژي دارد ، بايد از برنامه غذايي كودك حذف و جايگزين مناسب قرار گيرد.
-غلاتي كه كودك قدرت جويدن آن ها را دارد مانند برنج به صورت كته هاي مختلف مخلوط با سبزي ها، حبوبات و گوشت هاي نرم به او داده شود.
-اگر كودك مبتلا به يبوست است در تهيه سوپ او، علاوه بر سبزي ها (سيب زميني، هويج، كدو، فلفل سبز، سبزي هاي برگي و …)از برگه هلو، زردآلو و آلو به مقدار كم استفاده شود.
-به كودك كمك شود خودش غذا بخورد و اطمينان حاصل گردد كه فقط آب خورش و آب گوشت را نخورد.
-قبل از اين كه فلفل، ادويه و يا چاشني هاي تند به غذاي اضافه شود، غذاي او برداشته شود.
-در هنگام دادن گوشت، مرغ يا ماهي به كودك ، آن را تكه تكه كرده و استخوان ها و تيغ هاي آن گرفته شود.
-مايعات هميشه با فنجان يا ليوان به او داده شود.
-از بشقاب ، قاشق و چنگال نشكن استفاده شود.
-ظرف غذاي كودك مجزا باشد. نكات بهداشتي در مراحل آماده سازي ، تهيه و طبخ غذا رعايت شود.
-غذا خوردن كودك همراه با حواس پرت كردن، تشويق و تنبيه نباشد. در هنگام غذاخوردن كودك، تلويزيون خاموش باشد. به زور به كودك غذا داده نشود.
-مصرف مكمل هاي ويتامين هاي A و D يا مولتي ويتامين و قطره آهن در سال دوم نيز بايد بر اساس دستور عمل تداوم داشته باشد. (اين مطلب كه قطره آهن موجب سياهي دندان مي شود نبايد مانع مصرف آن شود، بلكه بايد قطره آهن را با قاشق چايخوري در عقب دهان ريخت و پس از آن به كودك آب داد و با پارچه اي تميز روي دندانهاي او را نيز تميز نمود(.
-نوشيدني هاي شيرين مانند آب ميوه صنعتي يكي از عوامل خطر اضافه وزن و چاقي در كودكان هستند. در ضمن ، با توجه به اين كه اصولا نوشيدني هاي شيرين به جاي شير مصرف مي شوندموجب كاهش دريافت مواد مغذي ضروري مانند كلسيم مي شوند.
-از نمك يد دار تصفيه شده در پخت غذا استفاده شود.
-ظرف غذاي كودك مجزا باشد. نكات بهداشتي در مراحل آماده سازي ، تهيه و طبخ غذا رعايت شود.
